Nobel Barış Ödülleri Nasıl Dağıtılıyor?

Özel Röportaj 

Nobel Barış Ödülü geçtiğimiz yıl Suriye krizinin çözümünde de rol üstlenen başında bir Türk'ün Ahmet Üzümcü’nün bulunduğu kimyasal silahların yasaklanması örgütüne verildi. Ödül  Norveç'in başkenti Oslo’da Ahmet Üzümcü’ye takdim edildi. 5n1k’nın yapımcısı olduğum dönemde  Oslo’da Norveç Barış Merkezi’ne gittim, ödüllerin neden Oslo’da verildiğini, adayların nasıl belirlendiğini ve ödülü almak için gereken kriterleri merkezin direktörü ile konuştum. 

Şu anda neredeyiz?

Burası Nobel Barış merkezi. Burada çok çeşitli sergilerle Nobel Barış Ödülünün hikayesini anlatıyoruz. Burası bir müze, bir galeri de diyebilirsiniz. Ama Nobel Entitüsü ve Komitesi başka bir yerde çalışıyor.

Burada pek çok resim ve isim var, nedir bunlar?

Burası bizim duvar kağıdımız. Burada tüm ödül kazanmış kişileri, 125 kişinin hepsini görebilirsiniz. Bu çubuğu kullanarak da aralarında gezebiliriz. Örneğin Shirin Ebadi’yi bulup hakkındaki bilgileri okuyabilirsiniz ve neden Nobel Barış ödülü aldığını öğrenebilirsiniz.

Örneğin bu yıl ödülü OPCW kurumu aldı. Ödülü kazananı kim seçiyor? Barış Merkezi'nin üyeleri kimler?

  Burada Nobel komitesi ile ilgili bilgileri okuyabilirsiniz. Ama biz Nobel Komitesi değiliz. Onlar başka yerdeler. Komite üyeleri Norveç Parlamentosu tarafından seçiliyor. Komite 5 kişiden oluşuyor ve hepsinin siyasi geçmişi birbirinden farklı. Yani Norveç nüfusunun fikrini temsil etmeye çalışıyorlar. Normalde bu pozisyonda 5 ile 7 yıl arasında bulunuyorlar ve belki daha sonra yerlerine başkası geliyor.

Nobel ödülüne bir çok aday başvuruyor. En önemli kriter nedir?

 Komite her yıl Nobel Barış ödülünü alması gereken kişi konusunda bir çok öneri alıyor. Bu yıl 259 kişi önerildi. Sonuç olarak Alfed Nobel’in yani Nobel Ödülünü yaratan kişinin 3 temel kriterine bakıyorlar. Onun listelediği 3 kriter var.

Nedir bu 3 kriter?

 Eğer uluslararası kardeşlik için çalışmışsanız. Silahsızlanma için çalışmışsanız. Ve barış kongreleri organize etmişseniz bu 3 kriteri yerine getiriyorsanız Nobel Ödülüne Layık bulunuyorsunuz. Bu yıl OPCW Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü ödülün kriterlerine çok uygundu.

OPCW’nun hangi özellileri bu 3 kritere uydu?

 Tek tek her kriteri yerine getirmeniz gerekli değil. Nobel bunu özel olarak belirtmemiş. Ama bu organizasyon kriterlerden birini yerine getiriyor. Silahsızlanma üzerine çalışıyor.

Peki bize adım adım anlatır mısınız. Her yıl hangi aşamalardan geçiliyor?

 Her yıl Şubat itibarı ile bütün öneriler sunulmuş olmalı. Ve işte orada işin zor kısmı başlıyor. Çünkü bütün önerileri okumaları ve son elemeye kalan 5 ila 20 kişiye karar vermeleri gerekiyor. Alfred Nobel’in kriterlerine uyanlar seçiliyor. Ve en iyiler üzerine raporlar hazırlanıyor, dünya çapında uzmanlara danışılıyor. Sonunda Nobel Barış Ödülü için ya bir kişide, ya en fazla 3 kişide, ya da bir kurumda karar kılıyorlar. Bildiğiniz gibi dün açıklandı. Her yıl olduğu gibi Ekim ayının 2. Cuma gününde açılanıyor. 10 Aralık’da ise kazanan Norveç’e gelip ödülü olan altın madalya, diploma ve parayı alıyor.

Burası Alfred Nobel odası. Burada Alfred Nobel’in ve Barış Ödülünün hikayesini anlatan kitap var.

Alfred Nobel kimdir bize anlatır mısınız?

Alfred Nobel İsveçliydi. Stokholm’lu bir aileden geliyordu ve babası iflas etmişti. Alfred çok küçükken ailesi çok fakirdi. Annesi onu sokakta kibrit satması için gönderiyordu. Sonra aile Rusya’ya taşındı. Alfred’in babası Rus ordusunda çalışmaya başladı, bir kimyagerdi. Alfred çok zeki bir çocuktu çok kolay öğreniyordu. 18 yaşına gelmeden 5 dil konuşuyordu. Ama en sevdiği şey kimya idi. O bir mucitti ve bir icadı vardı. Dinamiti icat etti. Bütün dünya dinamit istiyordu ve böylece çok zengin oldu. Fakat arkadaşı Bertha Von Suttner ona dinamitten başka bir şey yapmasını, savaş için değil barış için bir şey yapmasını söyledi. Yaşlı bir adam olduğunda bu konu üzerine çok düşündü. Ve öldüğünde vasiyetinde ben Nobel Kimya Ödülü, Nobel Fizik Ödülü, Nobel Barış Ödülü, Nobel Tıp Ödülü ve Nobel Edebiyat Ödülü'nünün verilmesini istiyorum dedi. Ve Barış Ödülünün Norveç tarafından verilmesini istiyorum, diğer ödülleri İsveç verebilir dedi. Ama Nobel Barış ödülünün neden Norveç’e verdiğini açıklamadı. Hikayesi böyle.

Röportajı izlemek için: